Katılım Endeksi, Borsa İstanbul (BIST) üzerinde, faizsiz yatırım ve katılım bankacılığı prensiplerine göre işlem gören hisse senetlerinden oluşan bir borsa endeksidir. Borsa endeksleri belirli bir hisse senedi grubunun veya genel borsanın performansını tek bir araç üzerinde izlememizi sağlayan istatistiksel bir ölçüdür. Her bir endeks belirli bir pazarın, sektörün, endüstrinin veya varlık sınıfının performansını temsil etmek için tasarlanmıştır. Katılım endeksleri de İslami bakış açısına uygun nitelikte faaliyet gösteren şirketlerin hisse senetlerinden oluşur.
FAİZDEN VE HARAM İŞLERDEN KAÇINAN FİNANSAL SİSTEM
"Katılım endeksi" terimi genellikle İslami finans prensiplerine uygun olan bir yatırım aracını veya endeksini ifade eder. İslami finans, faizsiz ve şeffaf bir şekilde işleyen, faiz ve haram işlemlerden kaçınan bir finansal sistemi benimser. Ancak, bir endeksin veya yatırım aracının İslami finans prensiplerine uygun olup olmadığını belirlemek için detaylı bir inceleme gereklidir. İslami finans ilkelerine uygun olması için, bir yatırım aracının veya endeksin faiz içermemesi, faizle ilişkili faaliyetlere yatırım yapmaması ve haram faaliyetlerden (alkol, kumar, domuz eti gibi) kaçınması gerekmektedir. Bir katılım endeksinin İslami uygunluk kriterlerini karşılayıp karşılamadığını belirlemek için, endeksi oluşturan şirketlerin faaliyetlerini ve finansal yapılarını incelemek gerekir. Bu nedenle, katılım endeksinin İslami uygunluk açısından değerlendirilmesi, ilgili uzmanlar veya İslami finans prensipleri konusunda uzmanlaşmış kuruluşlar tarafından yapılmalıdır.
KATILIM ENDEKSİNE UYGUN DEĞİL NE DEMEK?
Katılım Endeksi, Borsa İstanbul (BIST) üzerinde, faizsiz yatırım ve katılım bankacılığı prensiplerine göre işlem gören hisse senetlerinden oluşan bir borsa endeksidir. Bir hisse katılım endeksine uygun değil ise, faizle ya da İslami hassasiyetlere göre işlem yapmıyordur. Bu ifade, bir şirketin veya finansal ürünün İslam'a uygun olmadığını veya katılım bankacılığı prensiplerine aykırı olduğunu belirtir. Örneğin, bir şirketin faizle işlem yapması veya gayrimeşru veya haram sektörlere yatırım yapması durumunda, bu şirket "katılım endeksine uygun değil" olarak değerlendirilir. Katılım endeksine uygun olmayan bir finansal ürün veya işlem, İslam finans prensiplerine ve katılım bankacılığına uygun olmayan riskler içerebilir. Bu nedenle, İslam'a uygun yatırım yapmayı tercih eden bireyler veya kuruluşlar, katılım endeksine uygun olmayan ürünlerden veya işlemlerden
kaçınabilirler.
KATILIM ENDEKSİNE UYGUN HİSSE HELAL Mİ, CAİZ Mİ?
Borsa hisse senetleri alım satımıyla ilgili Din İşleri Yüksek Kurulu’nun görüşü şu şekildedir:
"Bilindiği gibi, çeşitli ticaret ve sanayi kuruluşları tarafından çıkarılıp serbest piyasada ve menkul değerler borsasında, günlük değeri üzerinden alınıp satılan hisse senetleri; üretim, ticaret veya hizmet yapan ve alıcı tarafından bilinen bir şirkete ortaklığı ifade etmektedir. Bu senetlere sahip olan kimseler, ellerindeki senedin temsil ettiği ölçüde ilgili şirketin kar ve zararına ortak olurlar. Menkul Kıymetler Borsaları hisse senedi alım satımın yapıldığı pazarlardır. "Hisse senedi almanın hükmü, arkasında bulunan ve temsil ettiği şirketin mal varlığı ile bağlantılıdır. Buna göre ister ulusal, isterse uluslararası olsun; şirketin meşguliyet alanı dinen yasaklanmış işler olmadıkça, meşru şekilde üretim veya ticaret yapan ve sermayesinin çoğu İslam'a göre helal olan bir şirketin çıkardığı hisse senetlerinin ve sahiplerine belirli süreler sonunda dağıtılan kar hissesinin alınmasında dinen bir sakınca yoktur. Ancak temsil ettiği servet meşru değilse, böyle bir şirketin hisse senedini alan ve bunun yıllık karından faydalanan şahıs, doğrudan veya dolaylı olarak İslami açıdan meşru ve helal olmayan bir servete ortak olmuş olur ki, bu caiz değildir.
KATILIM ENDEKSİ ŞARTLARI NELERDİR?
Katılım endeksleri, alkol, tütün, kumar, domuz eti ve geleneksel finans gibi faaliyetlerde bulunan şirketleri hariç tutarak oluşturulduğu için yatırımcıların etik ve dini inançlarıyla uyumlu, önceden taranmış bir yatırım evreni sunar.
Katılım Endeksinde yer alan şirketler, faaliyette bulundukları sektöre ve sermaye yapılarına bakılarak belirleniyor. Şirket esas sözleşmesinde aşağıdaki faaliyetlerin yazılı olduğu şirketlerin hisseleri kapsam dışında bırakılıyor:
Alkollü içki üretim ve ticareti
Tıbbi gayeler dışında uyuşturucu maddelerin üretim ve ticareti
Kumar ve kumar hükmündeki faaliyetler
Domuz ve mamullerinin üretim ve ticareti
Faizli finans işlemleri
Para ve/veya para hükmündeki varlıklar arasında yapılan vadeli işlemler
Ahlaka ve İslami değerlere aykırı yayıncılık
İslami değerlerle bağdaşmayan eğlence, otelcilik vb. faaliyetler
Çevreye ve canlılara büyük zararı olan faaliyetler
İnsan fıtratını değiştirmeye yönelik biyolojik/genetik faaliyetler
Sağlığa zararlı tütün ürünleri üretim ve ticareti